Welke eisen stel je aan jezelf? Of laat je je vrije wil ongebruikt? Toch is dit laatste ook een vorm van het gebruik van de wil, want dan heb je er voor gekozen om je niet druk te maken. Toch zou het goed zijn als mensen leren inzien waartoe hun leven op aarde bestaat. En wel juist zoals dit leven is, en niet zoals men het graag zou willen inrichten. Het gaat in eerste instantie om onze zoektocht, en niet zo zeer om ons levensanker, want dat is uiteindelijk het doel van de zoektocht of het eindresultaat. Een heel andere vraag is: “Waarom ben je een christen, en geen hindoe of moslim?” Wel, omdat je voor het christendom koos, dat een enorme rijkdom bezit, waarvan het liefdegebod en de aan-verwante vergevingsgezindheid voorbeelden zijn.
Ten eerste: het dubbele liefdegebod. God liefhebben en je naaste, dat uit de joodse en christelijke traditie komt. Dat is nergens anders zo nadrukkelijk te vinden. Het Nieuwe Testament spreekt zelfs nog over het liefhebben van je vijand. Is dat op te brengen? Ja, er zijn tientallen voorbeelden van mensen die in staat waren dat op te brengen, tot in de concentratiekampen toe.
Ten tweede: de vergevingsgezindheid. Jezus zegt terwijl hij aan het kruis hangt: “Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen”. Dit hoogste niveau van vergeven, van mensen waarvan je meent dat ze jou iets hebben aangedaan, is uniek en bezit een kracht die ver uit-gaat boven de burgerlijke moraal en wat mensen kunnen bedenken. “Vergeef hun, o Heer, want ze weten niet wat ze doen.” Is dat op te brengen? In deze tijd groeit het aantal slachtoffers of familieleden van hen, die bereid zijn de dader(s) te vergeven. Zo kan de hoogheid van het goddelijke zelfbewustzijn, dat Jezus tot die uitroep bracht, ons in zijn gehele diepte volkomen duidelijk maken hoe hoog een mens op moreel niveau kan staan. Ook wanneer hij ondanks beproevingen en lijden nog in staat is om in plaats van om vergelding, om vergeving te smeken.
Het christelijk geloof bevat in zijn essentie een rijkdom die uniek is, die buiten het christendom niet te vinden is. Op deze wijze overstijgt het christelijk geloof de inhoud van de andere godsdiensten. Vergeving is hierbij de rode draad, die door de hele verlossingsboodschap loopt en al haar delen in betekenisvolle relaties tot elkaar verbindt, met een gerichte koers en zeker resultaat. Wij mogen leven vanuit deze grote rijkdom, maar zijn wij ons dat wel bewust en daartoe bereid?
Pas als wij hiervan innerlijk overtuigd zijn kan ons getuigenis missionair zijn. Dan gaan we op een andere manier naar onszelf en onze relaties, naar de wereld en het leven kijken. Alleen door verder rechtvaardig te handelen kan de adel van de ziel sterker worden. De geestelijke wind, die regeneratie bewerkt, komt al uit alle hoeken en gaten tevoorschijn. Dit houdt in: “Vergeef wanneer je wilt veroordelen. Verontschuldig als je wilt bestraffen. Vergeet als je uit liefde niet aan enig onrecht herinnerd wilt worden.”
Dit zijn de voorwaarden, die aan genoemde hoge levensnormen vol-doen. Deze dient de mens na te komen waar hij geen andere rechter heeft dan zijn eigen vrije wil, die met deze normen instemt. Hij kan ervoor (of ertegen) kiezen. In deze traditie ligt dus mede de ervaring van de mensheid opgesloten. Wat zou het dwaas zijn om in het individuele leven geen rekening te houden met de reeds gezamenlijk opgedane ervaringen. Juist nu, in een tijd van constante veranderingen kan het heilzaam zijn ook het verleden een stem te geven. Althans volgens de psalmdichter:
“Laat ons wat onze vaderen vertelden doorgeven en aan onze kinderen melden. ‘t Getuigenis aan Israël geschonken, het heil dat van de hemel heeft geklonken, het is een licht dat ons ten leven leidt, ons en al wie door ons wordt ingewijd.” (Ps. 78:2)
God heeft als onze Vader steeds weer geheimen opengelegd, niet alleen voor ons voorgeslacht, maar veeleer en des te meer voor ons. En daarmee blijft hij doorgaan. En wij, op onze beurt, vertellen het aan onze kinderen. Zoals Gustav Mahler zei: “Traditie is het doorgeven van het vuur en niet de aanbidding van de as”. Zo krijgt de vrijzinnigheid opnieuw perspectief. Het vuur van de vrijzinnigheid willen we op een eigentijdse manier brandend houden, met olie in de lampen. We zien het vrijzinnig gedachtengoed als stromend water, dat inspiratie biedt aan individuele zoektochten naar zin en betekenis, waarbij respect voor de diversiteit in eigen kring, die gekenmerkt wordt door flexibel geloven, is gewaarborgd. De kracht van de vrijzinnigheid is dat de individualiteit niet tegen de gemeenschap wordt uitgespeeld en dat verscheidenheid niet tot verlies van identiteit leidt. Daarbij staat de zoektocht centraal, zodat we de kans krijgen van elkaar te kunnen leren. De vrijzinnige levensbeschouwing is heel breed en biedt ruimte.